27 maja 2024 r. na Placu Wolności we Wrocławiu odbyła się uroczystość patriotyczno-religijna z okazji 79. rocznicy Defilady Zwycięstwa żołnierzy 10 Dywizji Piechoty w 1945 roku.
Uroczystość otworzył i prowadził prezes Zarządu Głównego Związku Weteranów i Rezerwistów Wojska Polskiego Rzeczpospolitej Polskiej płk Krzysztof MAJER. Po odśpiewaniu hymnu państwowego serdecznie powitał wszystkich zgromadzonych, a szczególnie zaproszonych gości: 100-letniego kombatanta ppłk zs Juliana DANICKIEGO, frontowego żołnierza 10 DP. Wicewojewodę Dolnośląskiego dr Piotra KOZDROWICKIEGO, przedstawiciela Prezydenta Wrocławia Lecha KUCHARSKIEGO, wicedyrektora Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego, Wicestarostę głogowskiego Jeremiego HOŁOWNIĘ. Przedstawicieli wojska: ppłk Mariusza KOTASA z Międzynarodowego Ośrodka Szkolenia i Badań nad Dziedzictwem Kultury w Zagrożeniu, mjr Katarzynę KULCZYŃSKĄ z Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych i kpt. Krzysztofa STEFANIAKA z 2 Wojskowego Oddziału Gospodarczego. Księży kapelanów: katolickiego ks. por. Tomasza MIENCICKIEGO, prawosławnego ks. prot. ppor. dr Igora HABURĘ i ewangelickiego ks. Pawła MIKOŁAJCZYKA.
Przywitał delegacje zaprzyjaźnionych stowarzyszeń – Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Związku Inwalidów Wojennych RP, Towarzystwa Wiedzy Obronnej, Stowarzyszenia Kombatantów Misji Pokojowych ONZ, Stowarzyszenia Komendantów Polskiej Policji, Stowarzyszenia Współpracy Polska-Wschód, Fundacji Rodzina Rodła, Instytutu Badań Naukowych im. gen. Edwina Rozłubirskiego,Wrocławskiego Klubu Piechurów PTTK „Perpedes”, Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Porozumienie Wschód – Zachód”, Związku Strzeleckiego Strzelec” RP oraz ZWiRWP RP – delegacje z Wałbrzycha, Wrocławia, Głogowa, Lubina, Złotoryi i Strzelec Opolskich.
Szczególnie ciepło powitał uczniów z Zespołu Szkół nr 2 w Lubinie, Europejskiego Liceum Służb Mundurowych we Wrocławiu, klasy Bezpieczeństwa Narodowego z Zespołu Szkół im. Józefa Warszewicza z Prószkowa k/Opola.
Wygłosił wystąpienie okolicznościowe: Niedawno obchodziliśmy Narodowy Dzień Zwycięstwa, czyli rocznicę zakończenia działań wojennych w Europie. Ale 26 maja 1945 r. we Wrocławiu na dzisiejszym placu Wolności odbyła się defilada z udziałem żołnierzy 10 Dywizji Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego, którzy wracali z frontu. Decyzję o zorganizowaniu uroczystej defilady podjął dwa dni wcześniej prezydent miasta dr Bolesław Drobner, który uzyskał z Dowództwa 2 Armii WP informację, że jedna z jej dywizji ma przyjechać do Wrocławia. Z tej okazji Drobner wydał odezwę do mieszkańców miasta zapowiadającą powitanie żołnierzy generała Karola Świerczewskiego.
Poza przybyłą na apel prezydenta grupą polskich mieszkańców miasta obecni byli jego włodarze, kolejarze wrocławscy i straż obywatelska. Spontanicznie powitano polskich żołnierzy. Drobner odebrał w trakcie manifestacji patriotycznej poprzedzającej defiladę raport od dowódcy dywizji, a następnie wygłosił przemówienie, którego fragment cytuję: „Przecieram oczy i nie wierzę, że na dawnym Schlossplatzu może stać Wojsko Polskie, że możemy śpiewać „Jeszcze Polska nie zginęła”, że mogę mówić w imieniu Rządu Polskiego, a jednak jest to faktem. Stało się to dzięki bohaterstwu Armii Czerwonej, która w walkach o Wrocław poniosła duże ofiary”.
Po Drobnerze głos zabrali: późniejszy rektor Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Stanisław Kulczyński oraz Komendant Wojenny we Wrocławiu pułkownik Liapunow. Po przemówieniach odbyła się defilada. Defilowały oddziały 10. Dywizji Piechoty, a bardziej precyzyjnie żołnierze: wydzieleni ze sztabu dywizji, 39. pułku artylerii lekkiej, 13. dywizjonu artylerii przeciwpancernej, 21. batalionu saperów, batalionu szkolnego oraz oddziałów specjalnych: dywizyjnych i pułkowych, jak również Milicja Obywatelska i kolejarze. Cała kolumna dumnie przemaszerowała przez plac Wolności, depcząc rozrzucone przed trybuną honorową niemieckie sztandary i flagi ze swastykami.
Kolumnę defiladową zamykali konni zwiadowcy dowodzeni przez ppor. Henryka Kamińskiego. Kawalerzyści, przed trybuną honorową przejechali kłusem i to był mocny akord kończący defiladę.
Choć dziś zabrzmi to patetycznie nie zmienia to w niczym faktu, że była to pierwsza defilada odrodzonego Wojska Polskiego we Wrocławiu. Stała się swoistym symbolem powrotu piastowskiego Wrocławia do Polski.
Może teraz kilka słów o miejscu w którym się znajdujemy. Przez kilka lat po wojnie przez plac prowadziła tymczasowa linia kolejowa w kierunku dworca Świebodzkiego, służąca do wywozu gruzu i cegieł m.in. na odbudowę Warszawy. W latach 60. i 70. urządzano na nim w maju coroczny kiermasz książki. 12 października 1981 r. na placu Wolności odsłonięto tablicę upamiętniającą udział 10. Dywizji Piechoty we wrocławskiej defiladzie zwycięstwa 26 maja 1945 roku. Inicjatorem powstania tablicy był kpt. rez. Henryk Kamiński, uczestnik historycznej defilady.
Przez kilka lat po 1989 r. plac był terenem dzikiego targowiska, które zlikwidowano dopiero po 10 latach. Wykorzystywany bywał też do urządzania bezpłatnych koncertów pod gołym niebem, a na początku XXI wieku istniał tutaj betonowy skatepark, który zlikwidowano po śmiertelnym wypadku w 2005 roku.
Gdy rozpoczynano budowę Narodowego Forum Muzyki uszkodzeniu uległa wykonana z piaskowca tablica pamiątkowa. Po mojej interwencji Firma AKME wykonała replikę, która zaginęła w tajemniczych okolicznościach. Została wykonana w granicie kolejna tablica, która mimo wcześniejszych uzgodnień, została posadowiona obok kładki sądowej bezpośrednio na chodniku i przechodnie po niej deptali. Po naszej kolejnej interwencji tablica ta trafiła na miejsce w którym się dziś spotykamy i mam nadzieję spotykać się będziemy w kolejnych latach.
Niestety dziś świętując 79. rocznicę zwycięskiej defilady w dawnym Breslau pamiętamy, że za naszą wschodnią granicą toczy się okrutna wojna. Ale nasze społeczeństwo wykazało się sercem i ogromną, bezinteresowną pomocą humanitarną dla milionów migrantów z Ukrainy.
I na zakończenie informacja, że każdy z uczestników dzisiejszego spotkania otrzyma okolicznościową kartę pocztową autorstwa przewodnika turystycznego st. chor. zs Stanisława BOBOWCA.
Następnie zostały wręczone odznaczenia i wyróżnienia związkowe, które odebrali: Krzyż ZWiRWP RP: nasi sojusznicy – kmdr Aleksander PODOLSKI, sekretarz ZO TWO, ppłk zs Julian DANICKI, kombatant 10 DP i Błażej ZAJĄC, prezes Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Porozumienie Wschód – Zachód”; członkowie Związku – Józef SOWA,Jan DRAJCZYK, Andrzej NAWROT, Marek WOJCIECHOWSKI, Marek ZATORSKI, Jerzy KORWIN MAŁACZYŃSKI, Piotr BUDZYŃSKI, Jan ZAHAJKIEWICZ, Tadeusz BARAN, Ryszard MULEK, Zdzisław SMOLAREK, Adam ŻYNDUL, Janina RZEŹNIK, Anna BALON, Henryk PAWŁOWSKI, Józef DĄBROWSKI, Zbigniew PROSKI, Dorota SOBCZYK. Henryk ADAMUS, Marian SZAGAŁA.
Pięciu strzelców Związku Strzeleckiego „Strzelec” RP odebrało awanse na wyższe stopnie, Srebrny Krzyż Strzelecki otrzymał por. zs Tadeusz BARAN, a Odznaki Turystyczno-Krajoznawcze PTTK „Szlak 2 Armii WP” sierż. zs Józef DĄBROWSKI i ppor. zs Tadeusz MARUT, zaś kmdr Aleksander PODOLSKI wręczył gen. zs Krzysztofowi MAJEROWI, dowódcy Dolnośląskiego Okręgu Strzeleckiego Medal Za Zasługi dla Unii Polskich Ugrupowań Monarchistycznych.
Następnie pod tablicą pamiątkową zostały złożone wieńce, wiązanki kwiatów i znicze, a werblista grał „tremolo”, po czym trębacz Orkiestry Reprezentacyjnej Wojsk Lądowych odegrał sygnał „Cisza”.
Na zakończenie prowadzący uroczystość podziękował pocztom sztandarowym: 2 Wojskowego Oddziału Gospodarczego, Koła ZKRPiBWP z Lubina, Zespołu Szkół im. Józefa Warszewicza z Prószkowa k/Opola, Oddziałów ZWiRWP RP z Wałbrzycha i Lubina za uświetnienie imprezy. Orkiestrze Reprezentacyjnej Wojsk Lądowych za oprawę muzyczną. Dowódcy Garnizonu WP, komendantowi 2 Wojskowego Oddziału Gospodarczego, Komendantowi Garnizonu za pomoc w godnym przygotowaniu naszej uroczystości, symbolizującej powrót Wrocławia do Macierzy. Ale pod komendzie odprowadzenia sztandarów, niespodziewanie o mikrofon poprosił kombatant ppłk zs Julian DANICKI i zainicjował zaśpiewanie z werwą dwóch piosenek żołnierskich.
KM
Foto: Andrzej POWIDZKI
